Mural 1920
Wojna polsko – bolszewicka postrzegana jest jako jeden z kamieni milowych naszych dziejów i najważniejsze wydarzenie pierwszej połowy XX wieku. Trwała w latach 1919 – 1920, a jej najważniejszymi epizodami militarnymi były wyprawa kijowska, Bitwa Warszawska, kontruderzenie znad Wieprza, bitwa pod Komarowem i bitwa nad Niemnem.
Odkrywanie miejsc doświadczonych historią sprzed stu lat stało się głównym zadaniem propozycji programowej „Genius Loci” Programowego Ruchu Odkrywców przeznaczonej dla harcerzy. 6. Drużyna Wędrownicza „Rzarłacze” im. Jadwigi Harczuk-Muszyńskiej z I Społecznego Liceum Ogólnokształcącego w Zamościu zadeklarowała chęć realizacji tego zadania – od żmudnego poszukiwania literatury, przez rozmowy, wywiady, aż po zwiady w terenie. Po zebraniu znaczących informacji postawiliśmy na wojenne działania 1920 roku związane z Zamojszczyzną.
15 sierpnia 1920 r. rozegrała się Bitwa Warszawska, która uznawana jest za 18. przełomową bitwę w dziejach świata. Pochód nawały bolszewickiej na zachód został powstrzymany, jednak bitwa nie przyniosła zakończenia wojny. Front gwałtownie zmienił kierunek na Zamość – Tomaszów Lubelski. Zamościanie bardzo starannie przygotowywali się do obrony miasta już od połowy lipca 1920 r. Powołano Obronę Narodową, której komendantem został nauczyciel i harcerz, Michał Pieszko. Do miasta przybył 31. Pułk Strzelców Kaniowskich kapitana Mikołaja Bołtucia oraz 6. Ukraińska Dywizja Strzelców płk. Marka Bezruczki, który nominalnie dowodził załogą Zamościa jako najstarszy stopniem. Duże wsparcie zapewniły trzy pociągi pancerne: „Zagończyk”, „Mściciel” i „Śmierć”. Pierwsze bolszewickie patrole pojawiły się pod Zamościem 28 sierpnia 1920 r. Zwycięski dla obrońców bój o Zamość zakończył się po północy 31 sierpnia.
W Komarowie bolszewicy zjawili się jeszcze przed okrążeniem Zamościa. Zajęli wieżę kościoła, skąd mieli dobry punkt obserwacyjny. Z wnętrz świątyni urządzili stajnię. Bitwa rozegrała się 31 sierpnia 1920 r. w okolicach Wolicy Śniatyckiej. Była to największa bitwa polskiej kawalerii z jedną z najwspanialszych szarż w całej wojnie. Po bitwie nastąpił odwrót 1. Armii Konnej Siemiona Budionnego w kierunku Hrubieszowa.
Mogiły zbiorowe czy też pojedyncze groby z wojny 1920 roku znajdują się na 20 okolicznych cmentarzach: w Zamościu, Komarowie, Wolicy Śniatyckiej, Cześnikach, Dołhobyczowie, Gorzkowie, Honiatyczach, Horyszowie Polskim, Hostynnem, Hrubieszowie, Korczminie, Matczu, Miączynie, Moniatyczach, Oszczowie, Sitańcu, Trzeszczanach, Tyszowcach i Uchaniach.
Pamięć o wydarzeniach sprzed 100 lat powoli się zaciera. Ważne, by przypominać o nich zwłaszcza młodym ludziom. Formą artystycznego przekazu, która przemawia do wyobraźni młodego pokolenia, jest graffiti. I właśnie temu ma służyć mural „1920”, który wykonaliśmy w Al. Jana Pawła II vis-a-vis restauracji McDonald’s pod bacznym okiem profesjonalistów z grupy „Stforky”. Mural jest również podsumowaniem całorocznej pracy badawczo – poszukiwawczej w ramach „Genius Loci”. Dzięki sprawozdaniu z tego działania, zamojski mural będą mogli obejrzeć mieszkańcy całej Polski.
6. Wędrownicza Drużyna “Rzarłacze”
