Migotanie przedsionków jest najczęściej występująca arytmią serca. Dotyczy około 1% osób dorosłych, częściej obserwuje się ją u mężczyzn, jego występowanie zwiększa się wraz z wiekiem, około 85% chorych z tą arytmią ma powyżej 65 lat.
Serce zdrowego człowieka kurczy się z częstotliwością około 70 razy na minutę. W czasie każdego „uderzenia serca” określona porcja krwi dopływa do serca, przepływa przez jego część, zwaną przedsionkami, do kolejnej, zwanej komorami, a następnie wpływa do tętnic. Migotanie przedsionków polega na bardzo szybkich i nieregularnych skurczach przedsionków z częstotliwością 350-700 uderzeń na minutę. Przedsionki pracują tak szybko i w sposób nieskoordynowany, że prawie się nie kurczą, a zalegająca w nich krew krzepnie i jest źródłem powstawania zakrzepów. To właśnie one, przenoszone z prądem krwi do mózgu, są źródłem groźnych powikłań zakrzepowo-zatorowych, takich jak: zator tętnic, udar niedokrwienny mózgu, a w konsekwencji powodują demencję, niedowłady czy przedwczesną śmierć.
Pacjenci, u których rozpoznaje się migotanie przedsionków często zadają lekarzom pytanie: „Dlaczego pojawiła się u mnie ta arytmia?” Niestety nie ma na nie jednej i tej samej odpowiedzi dla wszystkich chorych. Wiele chorób serca, jak i schorzeń pozasercowych, może leżeć u podłoża migotania przedsionków. Do przyczyn sercowych należą przede wszystkim: nadciśnienie tętnicze, wady zastawek, choroba niedokrwienna serca, zwłaszcza stan po przebytym zawale mięśnia serca oraz kardiomiopatie. Wśród pozasercowych przyczyn migotania przedsionków wyróżnia się: nadczynność tarczycy, otyłość, cukrzycę, choroby płuc i przewlekłą niewydolnością nerek. Również nadużywanie alkoholu, kofeiny, czy niektórych leków, stosowanie narkotyków czy palenie tytoniu sprzyja wystąpieniu tej arytmii.
U części pacjentów arytmia ta jest zupełnie bezobjawowa (choć nieleczona jest równie groźna). Niektórzy zauważają tylko zmęczenie, osłabienie czy duszność. Inni z kolei skarżą się na nieregularne bicie serca lub kołatanie serca. Wśród objawów migotania przedsionków wymienia się też osłabienie, zawroty głowy, duszności, zasłabnięcia, czy omdlenia. Niekiedy pierwszą manifestacją migotania przedsionków są powikłania zatorowe lub zaostrzenie niewydolności serca. U dużej liczby pacjentów schorzenie jest diagnozowane przypadkowo, podczas rutynowych badań lekarskich. W badaniu tętna na tętnicach wyczuwalny jest niemiarowy puls, słyszalny jest niemiarowy rytm serca w trakcie osłuchiwaniu stetoskopem a najbardziej wiarygodny i potwierdzający rozpoznanie jest charakterystyczny zapis elektrokardiogramu (EKG) serca. Dlatego Europejskie jak i Polskie Towarzystwo Kardiologiczne zalecają przesiewowe wykrywanie migotania przedsionków podczas rutynowych wizyt lekarskich, polegające na ocenie tętna lub rejestracji paska rytmu EKG u pacjentów w wieku > 65 lat.
Jak zawsze w medycynie ważniejsze jest zapobieganie chorobie niż jej leczenie. Udowodniono, że jeśli pacjent ma skutecznie leczone nadciśnienie tętnicze, chorobę niedokrwienną serca, nadczynność tarczycy czy inne choroby predysponujące do wystąpienia migotania przedsionków, to zmniejsza się częstość występowania arytmii. Również systematyczna aktywność fizyczna, zmniejszenie masy ciała u otyłych, zaprzestanie palenia, redukcja wysokiego cholesterolu i poziomu cukru oraz leczenie problemów z oddychaniem podczas snu redukuje częstość napadów arytmii.
Leczenie samego schorzenia ma zapewnić mu jak największy komfort życia dlatego jest dobierane indywidualnie do każdego pacjenta. U części pacjentów przywraca się prawidłowy rytm poprzez wykonanie kardiowersji farmakologicznej lub elektrycznej bądź wykonanie zabiegu przezskórnej lub chirurgicznej ablacji, polegającej na zniszczeniu ognisk arytmii w sercu. Najczęściej podaje się też leki antyarytmiczne, zapobiegające nawrotowi arytmii. U pozostałych chorych pozostawia się migotanie przedsionków jako utrwalone i optymalnie kontroluje częstotliwość rytmu serca.
U wszystkich zaś pacjentów leczonych z powodu migotania przedsionków oszacowuje się ryzyko wystąpienia epizodu zakrzepowo-zatorowego i najczęściej rozpoczyna się leczenie przeciwkrzepliwe. Należy pamiętać, że brak leczenia arytmii grozi ciężkimi powikłaniami, natomiast skuteczne leczenie pozwala pacjentom prowadzić w miarę normalny tryb życia i cieszyć się dobrym samopoczuciem.
Lek. Joanna Zielińska-Pikus
Poradnia Lekarza Rodzinnego Przychodnie Resort-Med
